ΝΑ 'ΣΑΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ

Υπάρχει Θεός, λένε, κι αυτός δημιούργησε τον κόσμο. Και λένε ακόμα ότι Αυτός είναι ο Θεός, Αυτό είναι το σωστό, Έτσι σε θέλει ο μεγαλοδύναμος.

Δεν τα λέτε καλά, είπε στους ομόθρησκους Εβραίους που κουβαλούσαν με ευλάβεια την παράδοση της φυλής και τη θρησκεία των προγόνων τους. Ποιος τόλμησε να αμφισβητήσει τα όσια και ιερά της πίστης που αιώνες κράτησαν όρθιο τον εβραϊσμό; Ένα παιδαρέλι, μόλις 23 χρονών, με το όνομα Μπαρούχ Σπινόζα, από τους πιο σημαντικούς στοχαστές που πάτησαν στη γη.

Η Φύση είναι ο Θεός, είπε η σκέψη του Σπινόζα. Άρα ο Θεός δεν είναι πρόσωπο, ούτε πνεύμα, ούτε έχει βούληση. Η Φύση, δηλαδή ο Θεός, δεν έχει κανένα καθήκον να φροντίζει τον άνθρωπο, το κάθε πλάσμα στη γη.
Πως θα γίνει; Λόγο έχουν και οι σοφοί, οι φιλόσοφοι, οι διανοούμενοι. Όχι μόνο οι πολιτικοί και οι επιστήμονες, οι άνθρωποι της δικαιοσύνης και της θρησκείας. Ποιοι παπάδες; Ούτε αυτοί μας λένε τα ίδια, διότι ναι μεν ο Θεός είναι ένας, αλλά οι θρησκείες στο όνομα του μεγαλοδύναμου, τον ερμηνεύουν διαφορετικά. Κι αν βάλει κανείς στο λογαριασμό τι διαφορετικό λέει ο καθένας, όπως αυτός συλλαμβάνει τον τάδε ή τον δείνα προφήτη, τότε σηκώνεις τα χέρια. ''Θα με τρελάνουν, τι να πρωτοπιστέψω... '' σκέπτεσαι.
Ο Μπαρούχ Σπινόζα ισχυρίζεται πως ό,τι παίζει στη φύση συμβαίνει από μία αναγκαιότητα. Τα πάντα όλα εξαρτώνται, επηρεάζονται από την δική τους αναγκαιότητα, καμία σχέση με θεϊκή απόφαση, εντολή. Για ποιον διαχωρισμό της ύλης και του πνεύματος μιλάτε; Όλα είναι Ένα, κι αυτό το Ένα ας το πούμε Ουσία, για να μπορούμε να συνεννοηθούμε.

Deus sive Natura, Θεός είναι η Φύση. Η Βίβλος δεν είναι θεόπνευστο βιβλίο, άλλωστε μη ξεχνάμε το πότε γράφτηκε. Το κάθε τι, γιατί όχι και τη Βίβλο, ας το βλέπουμε κριτικά, ας το διαβάζουμε με κριτική σκέψη.

Αυτά, με όσο το δυνατόν λόγια απλά, είπε ο Σπινόζα και το παπαδαριό των Εβραίων έπεσε να τον φάει ζωντανό. Αν ήταν καθολικοί χριστιανοί θα τον έκαιγαν ζωντανό στην πυρά. Τον τιμώρησαν με συμβολικό θάνατο. Το ανάθεμα. Είσαι αμαρτωλός. Τελειωμένος απ' εμάς.

Κατηγορήθηκε, λοιπόν, για άθεος στην Ολλανδία ο Σπινόζα. Παρά τις πιέσεις, τους εκβιασμούς, τις απειλές δεν... άλλαξε μυαλά. Συνέχισε να αντιμετωπίζει τα πάντα, το κάθε τι ως προοπτική αιωνιότητας, αν μπορούμε να το πούμε έτσι ερμηνεύοντας τη φιλοσοφική προβληματική του. Ότι αυτό που πραγματικά υπάρχει, υπάρχει για πάντα. Αυτό είναι το αληθινό, το άπειρο, εκείνο που κυκλοφορεί στο άπειρο, είτε μας αρέσει, είτε όχι, είτε το θεωρείς θεϊκό, ωφέλιμο, δίκαιο, χρήσιμο, είτε όχι.

Αφού ο Σπινόζα ήταν αγύριστο κεφάλι, βγήκε εναντίον του το εβραϊκό χαρέμ. Ο εβραϊκός αφορισμός του:
«Να ‘ναι καταραμένος με τη συγκατάθεση του Θεού. Τον καταριόμαστε με τη βοήθεια της κρίσεως των αγίων και των αγγέλων, παρουσία των αγίων βιβλίων μας και των εντολών που περιέχουν. Καταραμένος να 'ναι την ημέρα, καταραμένος και τη νύχτα. Καταραμένος να 'ναι κι όταν κοιμάται κι όταν είναι ξύπνιος. Καταραμένος όταν έρχεται σε επαφή με ανθρώπους, κι όταν απομακρύνεται από ανθρώπους. Στον αιώνα των αιώνων να μη συγχωρεθεί ποτέ. Να δεχθεί επάνω του όλη τη θεία οργή κι όλα τα κακά που αναφέρονται στη Βίβλο. Να σβηστεί το όνομά του από τούτον τον κόσμο, για πάντα. Να τον απομακρύνει ο Θεός απ' όλες τις φυλές του Ισραήλ στέλνοντας επάνω του όλες τις κατάρες».

Φοβερά πράγματα. Τα διαβάζεις και ανατριχιάζεις. Κι όμως ο αποδυτηριάκιας λέει Πολύ καλά του έκαναν του Μπαρούχ ντε Εσπινόζα. Δεν είχαν άλλη επιλογή οι Πορτογάλοι Εβραίοι που είχαν εκδιωχθεί από την βασίλισσα της Ισπανίας Ισαβέλα και είχαν εγκατασταθεί στην Ολλανδία. Με όπλο τη θρησκεία το εβραϊκό έθνος πορεύθηκε, με την πίστη στον Θεό, ο οποίος Θεός είναι αυτός που γράφουν οι προφήτες, όχι η... Φύση που έλεγε ο πιτσιρικάς Μπαρούχ. Παράλογο να υιοθετήσουν τις δηλητηριώδεις σκέψεις του Σπινόζα, έστω να τις συζητήσουν και να απομακρυνθούν από τα θέσφατα της φυλής τους. Έστω ότι ο Σπινόζα είναι το φως, η αλήθεια. Και; Να πα' να γαμηθεί η αλήθεια όταν δεν μπορεί να κρατήσει τη συνοχή των Εβραίων στους αιώνες των αιώνων.

Στην αρχή τον πήραν με το μαλακό οι άγιοι ραβίνοι. ''Σύνελθε, αγόρι μου, ξέχασε τούτες τις τρέλες που γεννάει το τρικυμιασμένο μυαλό σου. Ό,τι χρειάζεσαι, εμείς εδώ είμαστε. Θα σου δώσουμε όσα φράγκα θέλεις, αρκεί να αρνηθείς όσα λες''.

Τίποτα αυτός. Το 1656, Ιούλιος 27, στη μεγάλη Συναγωγή του Άμστερνταμ έγινε η επίσημη τελετή όπου η εβραϊκή κοινότητα αποκήρυξε τον 24χρονο Σπινόζα με την καταδίκη ότι κανένας δεν πρέπει να τον πλησιάζει, καμία σχέση μαζί του. Κοινωνικός εξοστρακισμός. Απομόνωση.

Μακρόστενο και ωχρό πρόσωπο, μεγάλα μαύρα μάτια ο Μπαρούχ, γεννήθηκε σα σήμερα στις 24 Νοεμβρίου το 1632. Ένα ήρεμο παιδί, ευγενικό, ποτέ δεν ύψωσε τον τόνο της φωνής του, ποτέ δεν θύμωσε. Είναι παραμύθι η αθανασία της ψυχής, υποστήριξε. Ποιος Θεός; Ό,τι υπάρχει, τα πάντα είναι Θεός, κι αυτός δεν έχει σχέση με τη δημιουργία του κόσμου.
Μυστικισμός και ορθολογισμός. Ο Διαφωτισμός στην Ευρώπη έχει το παρελθόν του, τις ρίζες του κι αυτές τις αναζητάμε στον ορθολογιστή φιλόσοφο Μπαρούχ Σπινόζα. Είπε: «Επειδή κάτι δεν γίνεται αποδεκτό από πολλούς δεν σημαίνει ότι δεν είναι αληθινό, αλήθεια». Πέθανε Φεβρουάριο του 1677, στα 44 του από φυματίωση.

Διαβάστε ακόμα:

ΑΡΚΕΤΑ ΤΑ 8 ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΠΟΥΤΑΡΗ