ΝΑ 'ΣΑΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ
21/02/2022
•
Υπάρχει Θεός, λένε, κι Αυτός δημιούργησε τον κόσμο. Και λένε ακόμα ότι Αυτός είναι ο Θεός, όχι κάποιος άλλος. Ο δικός μας Θεός είναι ο αληθινός, οι άλλοι είναι μαϊμού και της πλάκας Θεοί. Και ο Θεός ό,τι λέει είναι σωστό, κι Αυτός μας λέει πως θέλει να ζούμε.
Δεν τα λέτε καλά, είπε ο νεαρός στους ομόθρησκους Εβραίους που κουβαλούσαν με ευλάβεια την παράδοση της φυλής και τη θρησκεία των προγόνων τους. Ο οποίος τόλμησε να αμφισβητήσει τα όσια και ιερά της πίστης που αιώνες κράτησαν όρθιο τον εβραϊσμό; Ένα παιδαρέλι, μόλις 23 χρονών, με το όνομα Μπαρούχ Σπινόζα, από τους πιο σημαντικούς στοχαστές που πάτησαν στη γη.
Η Φύση είναι ο Θεός, αυτή είναι η σκέψη του Σπινόζα. Άρα ο Θεός δεν είναι πρόσωπο, ούτε πνεύμα, ούτε έχει βούληση. Η Φύση, δηλαδή ο Θεός, δεν έχει κανένα καθήκον να φροντίζει τον άνθρωπο, το κάθε πλάσμα στη γη. Τούτα τα απίθανα και ολότελα ανατρεπτικά στην εποχή του είπε ο Σπινόζα. Και είχε τα άντερα να τα ξεστομίσει σε χρόνια σκότους και φανατισμού.
Πως θα γίνει; Λόγο έχουν και οι σοφοί, οι φιλόσοφοι, οι διανοούμενοι. Μ' άλλα λόγια η λογική. Την αλήθεια δεν περιμένουμε να μας την πουν μόνο οι πολιτικοί και οι επιστήμονες, οι άνθρωποι της δικαιοσύνης και της θρησκείας. Ποιοι παπάδες; Αυτοί παρ’ ό,τι ομιλούν στο όνομα του Ενός Θεού τα λένε έτσι κι αλλοιώς. Και ερμηνεύουν διαφορετικά, σε κάποιες περιπτώσεις τα λεγόμενα τους παίζουν κεφαλιές στη διαφωνια τους. Κι αν βάλει κανείς στο λογαριασμό τι ανοησίες και παραλογισμούς κοπανάνε κάποιοι κορυφαίοι ιεράρχες για το πως ο καθένας αντιλαμβάνεται τον τάδε ή τον δείνα προφήτη, τότε σηκώνεις τα χέρια. ''Θα με τρελάνουν, τι να πρωτοπιστέψω... '' αναρωτιέσαι.
Ο Μπαρούχ Σπινόζα ισχυρίζεται πως ό,τι παίζει στη φύση συμβαίνει από μια αναγκαιότητα. Τα πάντα όλα εξαρτώνται, επηρεάζονται από την δική τους αναγκαιότητα, καμία σχέση με θεϊκή απόφαση, εντολή. Για ποιον διαχωρισμό της ύλης και του πνεύματος μιλάτε; Όλα είναι Ένα, κι αυτό το Ένα ας το πούμε Ουσία, προκειμένου να συνεννοηθούμε.
‘’Deus sive Natura, Θεός είναι η Φύση. Η Βίβλος δεν είναι θεόπνευστο βιβλίο, άλλωστε μη ξεχνάμε το πότε γράφτηκε. Το κάθε τι, γιατί όχι και τη Βίβλο, ας το βλέπουμε κριτικά, ας το διαβάζουμε με κριτική σκέψη’’. Αυτά, με όσο το δυνατόν λόγια απλά, είπε ο Σπινόζα και το παπαδαριό των Εβραίων έπεσε να τον φάει ζωντανό. Αν ήταν καθολικοί χριστιανοί θα τον έκαιγαν ζωντανό στην πυρά. Οι Εβραίοι τον τιμώρησαν με συμβολικό θάνατο. Με το ανάθεμα. ‘’Είσαι αμαρτωλός. Τελειωμένος απ' εμάς’’.
Κατηγορήθηκε, λοιπόν, για άθεος στην Ολλανδία ο Σπινόζα. Παρά τις πιέσεις, τους εκβιασμούς, τις απειλές δεν... άλλαξε μυαλά. Συνέχισε να αντιμετωπίζει τα πάντα, το κάθε τι ως προοπτική αιωνιότητας, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, ερμηνεύοντας τη φιλοσοφική προβληματική του. Ότι αυτό που πραγματικά υπάρχει, υπάρχει για πάντα. Αυτό είναι το αληθινό, το άπειρο, εκείνο που κυκλοφορεί στο άπειρο, είτε μας αρέσει, είτε όχι, είτε το θεωρείς θεϊκό, ωφέλιμο, δίκαιο, χρήσιμο, είτε όχι.
Αφού ο Σπινόζα ήταν αγύριστο κεφάλι, επόμενο ήταν να βγει εναντίον του το εβραϊκό χαρέμ. Ο εβραϊκός αφορισμός του: «Να ‘ναι καταραμένος με τη συγκατάθεση του Θεού. Τον καταριόμαστε με τη βοήθεια της κρίσεως των αγίων και των αγγέλων, παρουσία των αγίων βιβλίων μας και των εντολών που περιέχουν. Καταραμένος να 'ναι την ημέρα, καταραμένος και τη νύχτα. Καταραμένος να 'ναι κι όταν κοιμάται κι όταν είναι ξύπνιος. Καταραμένος όταν έρχεται σε επαφή με ανθρώπους, κι όταν απομακρύνεται από ανθρώπους. Στον αιώνα των αιώνων να μη συγχωρεθεί ποτέ. Να δεχθεί επάνω του όλη τη θεία οργή κι όλα τα κακά που αναφέρονται στη Βίβλο. Να σβηστεί το όνομά του από τούτον τον κόσμο, για πάντα. Να τον απομακρύνει ο Θεός απ' όλες τις φυλές του Ισραήλ στέλνοντας επάνω του όλες τις κατάρες».
Φοβερά πράγματα. Τα διαβάζεις και ανατριχιάζεις. Κι όμως ο αποδυτηριάκιας λέει Πολύ καλά του έκαναν του Μπαρούχ ντε Εσπινόζα. Δεν είχαν, δηλαδή, άλλη επιλογή οι Πορτογάλοι Εβραίοι που είχαν εκδιωχθεί από την βασίλισσα της Ισπανίας Ισαβέλα και είχαν εγκατασταθεί στην Ολλανδία. Με όπλο τη θρησκεία το εβραϊκό έθνος πορεύθηκε, με την πίστη στον Θεό, ο οποίος Θεός είναι αυτός που γράφουν οι προφήτες, όχι η... Φύση που έλεγε ο ντέντυμπόης Μπαρούχ. Παράλογο να υιοθετήσουν τις δηλητηριώδεις σκέψεις του Σπινόζα, έστω να τις συζητήσουν και να απομακρυνθούν από τα θέσφατα της φυλής τους. Έστω ότι ο Σπινόζα είναι το φως, η αλήθεια. Και; Να πάει στον αγύριστο η αλήθεια όταν μ’ αυτήν δεν θα κρατηθεί η συνοχή των Εβραίων στους αιώνες των αιώνων. Το ιερατείο των Εβραίων και του κάθε δόγματος είναι σωστό να κρίνεται με τα δεδομένα της εποχής του. Να κρίνεται και να δικαιολογείται. Κι όταν δικαιολογείται, τότε απομυθοποιείται η θεοσύνη, αφού σήμερα την διακονούν διαφορετικά απ’ ό,τι χθες.
Στην αρχή τον πήραν με το μαλακό οι άγιοι ραβίνοι. ''Σύνελθε, αγόρι μου, ξέχασε τούτες τις τρέλες που γεννάει το τρικυμιασμένο μυαλό σου. Ό,τι χρειάζεσαι, εμείς εδώ είμαστε. Θα σου δώσουμε όσα φράγκα θέλεις, αρκεί να αρνηθείς όσα λες''.
Τίποτα αυτός. Το 1656, Ιούλιος 27, στη μεγάλη Συναγωγή του Άμστερνταμ έγινε η επίσημη τελετή όπου η εβραϊκή κοινότητα αποκήρυξε τον 24χρονο Σπινόζα με την καταδίκη: ''Κανένας δεν πρέπει να τον πλησιάζει, δεν έχουμε καμία σχέση μαζί του''. Κοινωνικός εξοστρακισμός. Απομόνωση.
Μακρόστενο και ωχρό πρόσωπο, μεγάλα μαύρα μάτια ο Μπαρούχ, γεννήθηκε στο Άμστερνταμ Νοέμβριο του 1632 και πέθανε στη Χάγη, το 1677, σα σήμερα 21 Φεβρουαρίου, στα 44 του από φυματίωση. Ένα ήρεμο παιδί, ευγενικό, ποτέ δεν ύψωσε τον τόνο της φωνής του, ποτέ δεν θύμωσε. Είναι παραμύθι η αθανασία της ψυχής, υποστήριξε. Ποιος Θεός; Ό,τι υπάρχει, τα πάντα είναι Θεός, κι αυτός δεν έχει σχέση με τη δημιουργία του κόσμου.
Μυστικισμός και ορθολογισμός. Ο Διαφωτισμός στην Ευρώπη έχει το παρελθόν του, τις ρίζες του κι αυτές τις αναζητάμε στον ορθολογιστή φιλόσοφο Μπαρούχ Σπινόζα. Είπε: «Επειδή κάτι δεν γίνεται αποδεκτό από πολλούς δεν σημαίνει ότι αυτό δεν είναι αληθινό, αλήθεια».
Διαβαστε ακομα: